غفلت مسؤولان از اثری فاخر به قامت تاریخ/ حرکت خودروها روی پل صفوی خرم‌آباد
غفلت مسوولان از اثری فاخر به قامت تاریخ موجب شده که ویراژ خودروها روی پل صفوی خرم‌آباد به تهدیدی برای بقای این اثر تاریخی تبدیل شود.
به گزارش وارک نیوز، به نقل از فارس خرم‌آباد یکی از شهرهایی است که به لحاظ توپوگرافی زیبایی خاص خود را دارد، وجود کوه‌ها، پوشش جنگلی، آبشارهای زیبا، چشمه‌های کمیاب و نایاب همه و همه تنها گوشه‌ای از ظرفیت‌های آن به شمار می‌رود.
پل گپ یا صفوی از دیگر جاذبه‌هایی است که همچون نگینی در مرکز این شهر قرار گرفته و پس از گذشت چندین قرن همچنان کاربری خود را حفظ کرده است.
پل گپ بنایی ارزشمند مربوط به اواخر دوره صفویه است که هدف از ساخت آن از ابتدا اتصال ضلع شرقی و غربی شهر خرم‌آباد بوده، البته قرار گرفتن این بنای تاریخی در فاصله اندکی از قلعه فلک‌الافلاک اهمیت این اثر را دو چندان کرده است.
اما نکته قابل تامل در این میان بی‌توجهی به پل صفوی است، به نحوی که همچنان شاهد تردد خودروها از روی این پل تاریخی و با ارزش هستیم، حال آنکه اگر این اثر در استان دیگری قرار داشت بدون شک وضعیت آن به گونه دیگری بود.
با وجودیکه طرح تبدیل پل گپ از سواره به پیاده‌رو از سال ۸۸ مطرح شده اما تاکنون اقدام قابل توجهی در این باره رخ نداده و به نظر می‌رسد مدیریت شهری و استانی توجهی به حفظ پل تاریخی و تبدیل آن به پیاده‌رو نداشته‌اند.
تبدیل پل گپ به پیاده‌رو از گام‌های اساسی است که بدون شک علاوه بر توسعه شهر و سر زندگی شهروندان، از آسیب زدن به این پل تاریخی نیز جلوگیری می‌کند.
هر چند ظرف چند سال گذشته نیز مقوله بازسازی، احیاء و تبدیل پل گپ از سواره به پیاده‌رو مطرح شد و قراردادی در این زمینه منعقد شد، اما آنچه از شواهد و قرائن پیدا است بستر و شرایط مورد نیاز برای تحقق این مهم فراهم نیست.
پیاده محور کردن پل گپ؛ آرزویی دیرینه
مدیر پایگاه پل‌های تاریخی لرستان تبدیل پل گپ (صفوی) از سواره به پیاده‌رو را از آرزوی دیرینه همه علاقمندان میراث فرهنگی استان دانست و گفت: در این میان متولیان میراث فرهنگی نیز اعتقادشان این است که این اتفاق باید بیفتد.
علی مصطفی‌نژاد عنوان کرد: پل گپ به دلیل قرار گرفتن در مرکز شهر خرم‌آباد بار ترافیکی سنگینی را تحمل می‌کند، بنابراین عملا تبدیل آن از سواره به پیاده‌رو بستر را برای مرمت و حفاظت بیشتر از این اثر تاریخی فراهم می‌آورد، به همین دلیل مسوولان به این نتیجه رسیده‌اند که دو پل جایگزین را روی رودخانه خرم‌رود احداث کنند.
سواره‌رو بودن مانعی برای مرمت است
وی تصریح کرد: ما هم اکنون نیز قراردادی را با پیمانکار به منظور بازسازی و ساماندهی پل منعقد کرده‌ایم، اما اصلی‌ترین مشکل سواره‌رو بودن آن است، از سویی با کمبود اعتبار نیز مواجهیم البته موضوع تامین اعتبار قابل حل بوده و چالش جدی سواره‌رو بودن پل است.
به گفته مدیر پایگاه پل‌های تاریخی لرستان قرارداد اولیه‌ای برای بهسازی و ساماندهی پل صفوی به ارزش یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان منعقد شده که ممکن است این رقم افزایش پیدا کند.
طرح مرمت تهیه شده است
مصطفی‌نژاد در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه ۶۰ درصد پل صفوی بتنی است، بیان کرد: معمولا در مرمت و حفاظت باید یا این پایه‌ها کاملا برداشته شده و به همان سبک و شکل قدیم بازسازی شود، یا اینکه چنانچه پایه‌ها از نظر نما مشکلی ایجاد نکنند، به صورت دال‌های بتنی در دل پایه‌های جدید آجری طراحی و ساخته شوند.
وی تاکید کرد: مشاور طراحی لازم را انجام داده و اگر پل به طور کامل در اختیار میراث فرهنگی قرار بگیرد، عملیات آن بازسازی آغاز می‌شود البته اگر این مهم زمان قرارداد محقق شود پل می‌تواند به حالت اولیه خود برگردد.
مدیر پایگاه پل‌های تاریخی لرستان با اشاره به اینکه مشاور مطالعات تطبیقی با دیگر پل‌ها را انجام داده است، افزود: در طرح مشاور شاه‌نشین مانند پل‌های اصفهان طراحی شده و می‌تواند با توجه به ارتباطی که با قلعه فلک‌الافلاک دارد، به یک مرکز گردشگری تبدیل شده و شهروندان پیاده یا با اسب‌های گاری از آن عبور کنند.
مصطفی‌نژاد با اشاره به اینکه بازسازی و تبدیل پل گپ از سواره به پیاده‌رو جلوه ویژه فرهنگی، هنری و تاریخی به این محدوده می‌دهد، گفت: در این صورت میراث فرهنگی با فراغ بال مرمت آن را انجام می‌دهد.
برای پیاده محور کردن پل برنامه داریم
در ادامه رئیس کمیسیون عمران شورای شهر خرم آباد یکی از گام‌های اساسی برای رسیدن به آرمان شهر خرم‌آباد را پیاده محور کردن بافت‌های تاریخی از جمله پل گپ دانست و گفت: هدف ما این است که بار ترافیکی پل را به صفر برسانیم، بر همین اساس پل‌های جایگزین آن در حال ساخت هستند.
سجاد بابایی در خصوص تکمیل پل‌های جایگزین در حال ساخت بیان کرد: این پل‌ها قطعا تا بهار سال آینده تکمیل خواهند شد و سپس هدایت خودروها از پل گپ به سمت پل افلاک که پشت پادگان امام حسین (ع) قرار دارد، انجام می‌شود.
وی افزود: برای پیاده محور کردن پل در طرح جامع ترافیک شهر برنامه‌هایی داریم، از جمله اینکه پس از تملک چند مغازه باقی مانده تخریب نشده در ضلع غربی آب نماها و چشم‌انداز زیبایی ایجاد شود و همچنین اجرای نمونه مشابه در ضلع مقابل به سمت بیمارستان شهید رحیمی نیز مدنظر ما است.
چشمه طاق‌های پل تخریب شده است
یک کارشناس باستان‌شناسی گفت: پل‌های تاریخی لرستان با توجه به شرایط زمین‌شناسی در هر مکان خاص با علم و آگاهی روشن و داشتن دانش مربوط به سازه‌های آبی با معماری خاص احداث شده‌اند.
جمال عادلی عنوان کرد: چشمه طاق‌های پل گپ که مربوط به دوره صفوی است، از میدان آزادی شروع شده و تا انتهای میدان سبزه میدان (جنب سینما) ادامه دارند، اما در حال حاضر متاسفانه بسیاری از این چشمه طاق‌ها پوشیده شده و خیلی‌های دیگر نیز تخریب شده‌اند.
وی ادامه داد: این سازه پس از دوره تیموری برای عبور از قسمت‌های شرقی شهر و راه‌های شرقی که راه‌های اصلی دره خرم‌آباد به سمت بروجرد و همدان احداث شد، زیرا مردم برای اتراق و هر کار دیگر مجبور بودند از مسیرهای نامناسب استفاده کنند.
وجود الحاقات متعدد به پل آسیب زده است
این کارشناس باستان‌شناسی در ادامه با اشاره به شرایط فعلی پل تصریح کرد: در این باره ارتباط باید گفت الحاقات زیادی دارد که به پل آسیب وارد کرده‌اند، سال‌های گذشته خیلی تلاش کردیم که این الحاقات برداشته شده و پل به حالت قبلی خود برگردد، اما این امر محقق نشد.
عادلی بیان کرد: سیلاب سال ۳۰ و ۳۵ موجب تخریب چشمه طاق اصلی و وسط شد، همچنین بخش‌های دیگر پس از آسیب با آوار خود پر شده و مجدد آسفالت می‌شود که این خود صدمه‌های زیادی به بدنه این پل تاریخی وارد می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه پل صفوی هم‌دوره سی و سه پل اصفهان بوده و به نحوی خواهر خوانده این پل‌ها محسوب می‌شود، گفت: اما متاسفانه این اثر تاریخی مورد بی‌توجهی قرار گرفته در حالی که از حیث فنی یکی از سازه‌های خوب و محکم آن هم با توجه به نوع بستر انتخابی برای آن است.
مسیر جایگزینی برای پل صفوی وجود ندارد
این کارشناس ضمن تاکید بر اهمیت و ارزش پل تاریخی صفوی عنوان کرد: با توجه به اینکه این پل برقراری ارتباط دو طرف شهر را بر عهده دارد، باید در کنار جلوگیری از تردد خودروها بر روی آن، مسیر جایگزین انتخاب شود.
این کارشناس در خصوص پل‌های در حال ساخت بر روی رودخانه خاطرنشان کرد: پل‌های کوتاه با نامطلوب‌ترین سازه‌ها بدون توجه به شرایط آب و هوایی در حال احداث هستند که نمی‌توانند جایگزین مناسبی برای پل صفوی باشند.
اهمال در مورد پل گپ
یک دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری نیز با اشاره به اینکه پل صفوی مسیری شریانی بوده و قسمتی از شهر را به مرکز آن وصل می کند، گفت: بنابراین یافتن یک مسیر جایگزین که همان وظیفه را انجام دهد، دشوار است.
سلیمان میرزاپور رشنو افزود: بدون شک پل گپ که با وجود گذشت قرن‌ها از ساخت آن همچنان سالم است، اگر در هر استان دیگری قرار داشت تاکنون به پیاده‌رو تبدیل شده و موارد حفاظتی به نحو احسن در مورد آن اعمال می‌شد.
وی ادامه داد: متاسفانه در اقدامات مرمتی انجام شده نیز اصالت پل حفظ نشده است، به طور نمونه در حالی برخی المان‌ها به دوره هخامنشی مربوط می‌شود که باید اصالت این بنای باارزش تاریخی حفظ شود.
مسیر جایگزین مشخص نیست
این دکترای برنامه‌ریزی شهری با تاکید بر اینکه قطعا همه بر حفظ و مرمت این پل اصرار دارند، افزود: اما مشکلی که در این میان وجود دارد این است که مسیر جایگزین مشخص نشده یعنی معلوم نیست که عبور و مرور خودروها باید از کدام مسیر انجام شود.
میرزاپور رشنو ادامه داد: به عنوان نمونه برای پیاده محور کردن سی و سه پل اصفهان یک پل دیگر در فاصله کمی احداث شده است، بنابراین تبدیل پل گپ به پیاده محور بدون در نظر گرفتن مسیر جدید نتیجه‌ای در برنخواهد داشت.
پل‌های جایگزین مناسب نیستند
وی در پاسخ به این سوال که آیا پل‌های در حال ساخت می‌توانند جایگزین مناسبی برای پل صفوی باشند، توضیح داد: هرچند مطالعه‌ای در این باره انجام نداده‌ام، اما به نظر می‌رسد این پل‌ها به دلیل ارتفاع کم و جانمایی نامناسب از شرایط لازم برخوردار نیستند.
این دکترای برنامه‌ریزی شهری از انجام مطالعات بدون امکان‌سنجی به عنوان یک نقیصه در لرستان یاد و اظهار کرد: معتقدم باید امکان‌سنجی انجام و مشخص شود که آیا پل‌های جایگزین می‌توانند همه مسیرها را پوشش دهد.
میرزاپور رشنو در پایان تاکید کرد: پیاده محور کردن نه تنها پل گپ بلکه محورهای تاریخی مانند میدان گپ و محدوده قلعه فلک‌الافلاک ضروری است، زیرا بناهای تاریخی گنجایش تردد این حجم از خودروها را ندارند.
گزارش از نسرین صفربیرانوند