به گزارش وارک نیوز فرض کنید دبی آب رودخانه خرم آباد در شب سیلاب اخیر خرم آباد، ۵۷۰ مترمکعب بر ثانیه بوده که این میزان، بی سابقه هم بوده است.

موضوع این است:

آیا بارش و سیلاب، قابل پیش بینی است یا قابل پیش بینی توسط هواشناسی نیست؟

اگر با علم و دانش، میتوان پدیده‌های طبیعی همچون سیلاب را پیش بینی کرد، پس، خود به خود، نقش عوامل انسانی، اهمیت پیدا میکند و مهم میشود.

یک مثال را قلمی میکنم:

هنوز فراموش نکرده ایم همین دو‌ سه سال پیش، وجود پل موقت منتهی به میدان امام (ره) خرم آباد، باعث سیلابی در خیابان‌های اطراف رودخانه خرم آباد از سمت ساحلی و خسارت به شهروندان شد.

زیرا پل موقت، نقش سد را ایفا کرد و مانع عبور سریع و روان آب شد.

موضوع هم میزان دبی آب نبود.

میزان دبی آب، چه بالا باشد و چه پایین، وقتی سدی و مانعی در برابر جریان روان آب وجود داشته باشد خودش باعث بالا آمدن آب و سیلاب در خیابان‌های اطراف رودخانه و خسارت به شهروندان میشود.

بعد از تخریب و برچیدن پل موقت ساحلی میدان امام (ره) و الان که دو پل استاندارد در همان محل، ساخته شده است آیا شاهد سیلاب در آن منطقه با دبی آب ۵۷۰ مترمکعب بر ثانیه بودیم؟

پاسخ منفی است.

چونکه مانع (پل موقت) برچیده شد و دبی بالای آب هم در همان مسیر پرعرض و پهن رودخانه خرم آباد، به حرکت پرشتاب و طبیعی خود ادامه داد و در آن منطقه که اتفاقا منازلش در کنار ساحلی رودخانه هم قرار دارند، در بارش اخیر و دبی بالای آب، سیلاب جاری نشد.

اگر دبی بالای آب را فقط عامل و علت بدانیم چرا دبی ۵۷۰ مترمکعب بر ثانیه امسال که بی سابقه هم بوده است در محل ساحلی میدان امام (ره)، باعث سیلاب نشد؟

در صورتی که دبی کمتر آب در دو سال گذشته که پل موقت در آن منطقه وجود داشت باعث سیلاب در همان منطقه شد.

بنابراین موضوع، چندان ارتباطی با حجم دبی آب ندارد؛

بلکه چند علت خیلی ساده، روشن، ابتدایی و البته با تأکید بر عوامل انسانی، داشته است:

اول _ وجود برخی موانع و از جمله برخی پلهای موقت که نقش سد و مانع در مقابل عبور روان و سریع آب را ایفا میکنند.

پل را هم انسانها می سازند.

پل بایستی از نوع استاندارد و ایمن ساخته شود.

کسی با پل سازی برای کاهش ترافیک و تسهیل ترافیک مخالف نیست.

اما چه نوع پلی؟ موقت و غیراستاندارد یا استاندارد و ایمن؟

پل حاجی, بیش از ۶۰ سال است استفاده میشود،

چرا این پل نقش مانع آب را ندارد و بیش از ۶۰ سال است مورد استفاده هم قرار گرفته است؟

دوم _ موضوع لایروبی کامل رودخانه که البته در فصل غیربارندگی همچون تابستان، بایستی انجام شود.

سوم _ اجرای سیستم آبخیزداری در حوزه های بالادستی رودخانه خرم آباد تا مانع هجوم رسوبات به داخل رودخانه بشود و نقش ترمز را برای سرعت بالای خروشان روان آبهای رودخانه ایفا کنند.

همه دلایل گفته شده هم از نوع انسانی، پیش بینی پذیر و مدیریتی هستند و ارتباطی هم با میزان بالا یا پایین دبی آب رودخانه ندارند.

دبی آب حتی اگر خیلی هم پایین باشد وقتی داخل رودخانه، مانع وجود داشته باشد ( همچون برخی پلهای موقت)، همان دبی اندک هم باعث سیلاب میشود.

یا اگر سیستم بالادستی آبخیزداری و آبخوان داری وجود نداشته باشد طبیعی است که رسوبات آورده شده توسط امواج خروشان، انباشته در رودخانه شده و تخریبهایی ایجاد میشود.

چنانچه گفته شد اگر هم حجم دبی آب خیلی بالا باشد با ابزارهای تکنولوژیک و علمی هواشناسی، این موضوع کاملا قابل پیش بینی است.

جالب است دبی بالای آب در منطقه‌ای مثل پل حاجی یا پایین تر از آن به سوی جنوب شهر، سیلابی ایجاد نکرده است.

چرا؟

چون‌که وقتیکه مسیر رودخانه، بدون وجود موانعی همچون پل موقت یا هر مانع دیگری باشد، آب به راحتی در همان مسیر استاندارد خود، طی طریق میکند.

نقش انسان، استفاده از علم و دانش بشری با رویکرد پیشگیری از بحران است.

اگر نقش عوامل انسانی را نادیده بگیریم در آینده نیز دوباره شاهد تکرار چنین حوادثی خواهیم بود.

اگر به صورت میدانی هم با اهالی قدیمی ساکن شهر گفتگو کنیم خیلی ساده پاسخ میدهند که بارها مشابه چنین خروشانهایی از جریان آب را در مدت عمر خویش در سطح رودخانه داخل شهر، به چشم دیده اند.

زمانی آب از مسیر اصلی داخل رودخانه به خارج از رودخانه طغیان میکند که موانعی بر سر راه آن وجود داشته باشد.

تأیید میدانی این گزاره هم طرح این پرسش است که: برویم و با عنصر مشاهده، ببینیم در کدام مناطق از رودخانه خرم آباد، آب رودخانه به بیرون از رودخانه طغیان نموده است؟

جاهایی که موانعی وجود داشته یا جاهایی که بدون وجود موانع، آب رودخانه، به سرعت مسیر طبیعی خود را طی کرده است؟

✍ شهرام شرفی