کاهش روند طلاق در لرستان
طلاق به‌عنوان یکی از بحران‌های اصلی خانواده مطرح بوده که در سالیان گذشته روند افزایشی در جامعه داشته است اما بنابر گفته مسوولان امسال میزان طلاق در لرستان کاهش یافته است.
با توجه به پیامدهای ناشی از طلاق که مهم‌ترین آن افزایش آسیب‌های اجتماعی در جامعه است به نظر می‌رسد متولیان امر باید به دنبال راهکارهایی برای جلوگیری از طلاق باشند.
آموزش‌های قبل از ازدواج و مشاوره‌های حین ازدواج از راهکارهایی است که در کاهش طلاق مؤثر هستند بنابراین هم خانواده‌ها و هم نهادهای متولی باید تلاش خود را روی این موضوع متمرکز کنند.
طلاق؛ اخلال در بنیان‌های اساسی خانواده
«امین رجبیان» کارشناس ارشد جامعه‌شناسی معتقد است؛ ازدواج به‌عنوان یک قرارداد اجتماعی در کتب آموزشی، اجتماعی و فلسفی مدرن مطرح است و این قرارداد اجتماعی نیز بر اساس تعریف فیلسوف فرانسوی «ژان روسو» است که اساس نظام اجتماعی را بر مبنای قراردادهای اجتماعی تعریف می‌کند.
وی می‌گوید: در خانواده نیز ازدواج به‌عنوان اولین و طبیعی‌ترین نوع جامعه مطرح است.
رجبیان عنوان می‌کند: بنیان و شاکله خانواده بر اساس تفاهم و درک متقابل است در واقع در قرارداد اجتماعی هر اندازه که تفاهم بین زوجین بیشتر باشد رابطه پایدارتر است.
وی ادامه می‌دهد: اما طلاق در لغت به معنای رها کردن و آزاد کردن است و می‌توان طلاق به‌نوعی جدایی و اخلال است که در بنیان‌های اساسی خانواده ایجاد می‌شود.
عدم پایبندی به هنجارهای اصلی جامعه
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه عدم پایبندی به هنجارهای اصلی جامعه از عوامل اجتماعی طلاق هستند، می‌گوید: سه دسته عامل در جامعه‌شناسی از عوامل طلاق هستند؛ عوامل کلان که همان هنجارهای اساسی جامعه هستند، دیگری در سطح میانی است که گرایش به منافع گروهی و حزبی است و در سطح خرد بحث گروه‌های مرجع مطرح است.
رجبیان می‌افزاید: در بسیاری از موارد احساسات منفی حاصل از عوامل اجتماعی که اشاره شد باعث می‌شود روابط بین همسران در کوتاه‌مدت و حتی میان‌مدت منجر به طلاق نشود و در دهه‌های دوم و سوم به طلاق می‌انجامد؛ این پدیده در جامعه‌شناسی به‌عنوان تراکم انباشت عوامل مزاح در بلندمدت معروف است.
گذر از خانواده گسترده به هسته‌ای
وی در ادامه به علل طلاق در جامعه لرستان نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: در حوزه جامعه‌شناسی خانواده به نوع گسترده و هسته‌ای تقسیم می‌شود؛ خانواده گسترده همان خانواده‌هایی است که در گذشته داشته‌ایم چندین خانواده در کنار هم زندگی کرده‌اند در فرهنگ سنتی این خانواده گسترده نقش مهمی در پایبندی قرارداد اجتماعی ازدواج داشته است.
این جامعه‌شناس ادامه می‌دهد: اما در جوامع صنعتی نوع خانواده هسته‌ای را داریم که کوچک است و هرم قدرت دارای ساختار افقی است برعکس خانواده گسترده که هرم عمودی است؛ در خانواده هسته‌ای آسیب‌های اجتماعی متعددی متوجه خانواده‌ها است بنابراین مبحث طلاق جدی‌تر است.
به گفته رجبیان در لرستان با یک مسئله مهاجرت روستاییان به شهر که پیامد آن تغییر گروه مرجع و تغییر هنجارها است مواجه هستیم که منجر به تضادها و تناقض‌هایی در زندگی زوجین و در نهایت باعث سست شدن بنیان خانواده‌ها می‌شود.
وی می‌گوید: در جامعه‌شناسی اصطلاحی داریم به‌عنوان آنومی که برای وضعیت‌های ناهنجار به کار می‌رود بحث مهاجرت روستایان به شهر منجر به آنومی شده است.
اختلاف طبقاتی، اختلافات خانوادگی، دخالت دیگران همچنین ناهنجاری‌های اجتماعی مانند اعتیاد، خیانت، گرایش افراد به فضای مجازی از دیگر علل طلاق است که رجبیان اشاره می‌کند.
فرهنگ‌سازی و توجه به ارزش‌های خانواده
این جامعه‌شناس به راهکارهای جلوگیری از طلاق نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: فرهنگ‌سازی نهادهای فرهنگی، بازبینی المان‌های با ارزش گذشته و گسترش آن از طرق مختلف و تهیه بسته‌های آموزشی برای کودکان و آموزش قبل از ازدواج از مواردی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.
وی معتقد است؛ ایجاد مراکز تخصصی روانشناسی نیز می‌تواند در کاهش طلاق مؤثر باشد البته به شرطی که حمایت دولتی پشتوانه‌شان باشد، اما مهم‌ترین موضوع پژوهش‌های میدانی در سطح کاربردی است و اینکه صرفاً به مبانی نظری و ادبیات تحقیقی اکتفا نکنند بلکه به داخل جامعه بروند و ارزیابی کنند.
نقش مراکز مداخله در کاهش طلاق
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی لرستان نیز با اشاره به مراکز مداخله در کاهش طلاق اشاره می‌کند و می‌گوید: تنها یک مرکز مداخله به‌منظور کاهش طلاق در لرستان وجود دارد که به‌صورت الکترونیکی در خرم‌آباد خدمات ارائه می‌کند البته در نظر داریم در شهرستان بروجرد و کوهدشت به دلیل آمار بالای طلاق دو مرکز ایجاد کنیم.
«سلمان کریمیان» می‌افزاید: متقاضی طلاق از طریق سامانه نوبت می‌گیرد و طبق نوبت‌دهی مرکز مراجعه می‌کنند اگر مشکل حاد بود مصاحبه اولیه را انجام و اگر کارشناس تشخیص دهد نیاز به مراکز مشاوره دارند به مراکز ارجاع داده می‌شوند.
وی ادامه می‌دهد: سپس در مراکز مشاوره چهار جلسه مشاوره انجام می‌شود اگر به سازش منجر شد که پرونده مختومه و در غیر این صورت به مرکز مداخله اطلاع داده خواهد شد که سازش نکرده و از آنجا به دادگاه ارجاع و حکم طلاق جاری می‌شود.
کریمیان عنوان می‌کند: نقش مراکز مداخله در کاهش طلاق بسیار مهم است زیرا طلاق‌هایی به ما ارجاع داده می‌شوند که توافقی است و سخت‌ترین نوع طلاق است، چراکه زوجین عزمشان را برای طلاق جزم کرده‌اند اما طبق آمار از طلاق‌های توافقی حدود ۲۱ درصد به سازش منجر شد.
معاون امور اجتماعی بهزیستی استان در بخش دیگری از صحبت‌هایش به علت طلاق نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: نمی‌توان دلیل مشخصی را بیان کرد اما بحث خیانت، اعتیاد و اختلافات حاد خانوادگی از دلایل طلاق باشند اما مهم‌ترین بند اعتیاد و خیانت است.
کاهش روند طلاق طبق آمار ثبت‌احوال
معاون پیشگیری سازمان بهزیستی نیز با اشاره به اینکه طبق آمار ثبت‌احوال در شش ماهه اول سال جاری ۹ هزار و ۶۲۹ فقره ازدواج در لرستان ثبت‌شده است، می‌گوید: همچنین یک هزار و ۷۱۲ مورد طلاق ثبت‌شده است یعنی در مقابل هر ۵ و ۸ دهم ازدواج یک طلاق رخ می‌دهد.
«ابتسام داشی» عنوان می‌کند: روند سه سال گذشته نشان می‌دهد که طلاق در استان رو به کاهش بوده چنانکه سال ۹۴ رتبه سیزده کشور را داشتیم اما این رتبه در سال ۹۶ به ۱۸ رسیده البته این آمار مربوط به ثبت‌احوال استان است.
وی ادامه می‌دهد: طبق تفاهم‌نامه میان دادگستری و بهزیستی طلاق‌های توافقی به ما ارجاع داده می‌شوند که در این راستا ظرف شش ماهه کل مراجعه‌کنندگان به مراکز ۹۶۹ زوج بوده که ۲۱ درصد به سازش منجر شد.
داشی به علل طلاق نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: عدم تفاهم، ضعف در مهارت‌های مربوط به زندگی، خشونت، عدم ایفای نقش زوجین، فقر و اعتیاد و بیکاری در رتبه‌های دیگر قرار می‌گیرند.
فروپاشی نهاد اجتماعی و افزایش آسیب‌های اجتماعی
این مسئول به پیامد ناشی از طلاق نیز اشاره کرده و می‌گوید: آسیب‌پذیر شدن زوج‌ها به‌ویژه خانم‌ها دوم فرزندان که آسیب‌های جدی می‌بینند اما مبحث دیگر فروپاشی یک نهاد اجتماعی آسیب‌های اجتماعی را نیز به دنبال دارد؛ بنابر اطلاعات موجود تعداد قابل‌توجهی از خیانت‌ها مربوط به خانم‌های مطلقه است که وارد زندگی زوجین می‌شوند.
داشی تأکید می‌کند: والدین در ازدواج فرزندان دقت لازم را داشته باشند و صرف داشتن شغل و نداشتن اعتیاد جوانان را به ازدواج تشویق نکنند موضوع دیگر خود جوانان هستند که باید درست انتخاب کنند و در این خصوص اطلاعات زیادی را کسب کنند.
ضرورت آموزش پیش از ازدواج
این مسئول بهزیستی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به برخی اقدامات بهزیستی در راستای کاهش طلاق نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: آموزش پیش از ازدواج به جوانان از اقداماتی است که انجام شده در شش ماهه نخست امسال بالغ‌بر ۱۲۰۰ دختر و پسر جوان را در مکان‌های مختلف آموزش دادیم همچنین به ۷۰۰ زن و مرد به‌ویژه زنان متأهل در بخش مهارت‌های زندگی آموزش دادیم.
وی ادامه می‌دهد: خوشبختانه در تقسیم‌کار ملی آموزش پیش از ازدواج الزامی شده است و با توجه به اینکه سال گذشته دادگستری و اداره ثبت‌اسناد کشور این موضوع را الزامی کرده با پیگیری‌های صورت گرفته و مصوبه‌ای که در آینده نزدیک به دست ما می‌رسد در استان لرستان نیز شاهد خواهیم بود هیچ زوجی ازدواج نخواهد کرد مگر اینکه آموزش‌های پیش ازدواج را ببیند.
داشی می‌افزاید: همچنین در رابطه با افرادی که واقعاً مشکل دارند از طریق مرکز مداخله در کاهش طلاق خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌کنیم که تأثیرگذار بوده است. علاوه بر این در نظر داریم مربیان پیش از ازدواج را افزایش دهیم.
با توجه به پیامدهای ناشی از طلاق که گریبانگیر خانواده و جامعه می‌شود نهادها و دستگاه‌های مختلف باید به این موضوع ورود کرده و به‌منظور پیشگیری از این بحران اجتماعی هم‌افزایی لازم را داشته باشند./فارس