سهم ناچیز دیار چشمه‌ها از تخصیص آب؛بر لب جوی نشین و گذرِ آب ببین!
لرستان با دارا بودن یکی از غنی‌ترین شبکه روان آب‌های کشور همچنان تشنه است، این حکایت استانی است که ۱۱ درصد آب‌های جاری کشور را در اختیار دارد اما سهمش از سدسازی به یک درصد هم نمی‌رسد.
به گزارش وارک نیوز ایرانیان به‌طور سنتی در طول تاریخ غنی خود، منابع آب را با هوشمندی و کارایی بالا مورداستفاده قرار داده‌اند اما در طی چهار دهه گذشته و به دلیل فرایند سریع توسعه، رشد جمعیت، شهرنشینی بیش‌ازحد و گسترش کشاورزی غیرمنسجم و شاید مهم‌تر از همه تغییرات اقلیمی، مجموعه اقدام‌ها برای تأمین و تقاضای منابع آب با مشکل مواجه شده است.
در فصل بهار امسال با بارش‌هایی که صورت گرفت، بخشی از کمبود بارندگی جبران شد اما به‌طور متوسط نسبت به سال گذشته حدود ۲۷ درصد از میزان بارش‌ها کاسته شده است. در برخی مناطق شرایط بارندگی بسیار کمتر از این است، مثلاً استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر، کرمان و فارس تا ۷۵ درصد کم‌بارشی را نسبت به سال گذشته دارند.
با این تفاسیر مسئله مهار آب‌ها در سرزمین خشک و نیمه‌خشک ایران اهمیت دوچندانی پیدا کرده است. وزیر نیرو با بیان اینکه ایجاد ظرفیت لازم برای مهار آب‌های این سرزمین یک ضرورت است، خاطرنشان کرد: اجرای پروژه‌های بزرگ نباید تحت تأثیر مشکلات قرار گیرد.
اردکانیان افزود: از ابتدای دولت یازدهم ۲۶ سد بزرگ با حجم ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب وارد مدار بهره‌برداری شد و در سال گذشته هم ۱۷ سد بزرگ آبگیری و یا بهره‌برداری شد.
وی با بیان اینکه در دوران مدیریت عرصه ناچار بوده‌ایم به سمت مهار آب‌ها برویم، افزود: حدود ۴۷ هزار سد بزرگ در دنیا وجود دارد که نیمی از آن در چین است.
اردکانیان گفت: بیش از ۹۰ درصد از سدها پس از نیمه دوم قرن بیستم ساخته‌شده‌اند.
وزیر نیرو افزود: سدسازی در کشور به‌هیچ‌وجه جزو اشتباهات نبوده اما قطعاً کارهایی است که نیاز به اصلاح دارد.
بااین‌حال همچنان بسیاری از پروژه‌ها از جمله در استان لرستان در این بخش معطل و بلاتکلیف هستند و نیمه‌کاره مانده‌اند.
سرزمین چشمه‌ها و سهم ناچیز از مهار آب
شبکه رودخانه‌ای لرستان دارای ۳۰ رودخانه دائمی جمعاً به طول ۲۴۵۰ کیلومتر در دو حوضه دز و کرخه است. شبکه‌های رودخانه‌ای لرستان یکی از غنی‌ترین شبکه‌های روان آب‌های کشور است.
به‌طورکلی ۱۱ درصد روان آب‌های کشور در لرستان است که معادل ۱۳.۸ میلیارد مترمکعب هستند، از این میزان ۴.۴ میلیارد مترمکعب از سایر استان‌ها وارد می‌شود و ۹.۴ میلیارد مترمکعب آن نیز حاصل ریزش نزولات جوی در لرستان است؛ ولی متأسفانه این استان تنها مجوز برداشت ۱.۴ میلیارد مترمکعب آب را داراست و ۱۲.۴ میلیارد مترمکعب روان آب‌ها از استان خارج و در دریاچه‌های سدهای دز و کرخه تخلیه می‌شود.
این در حالی است که با توجه به آمار و اطلاعات موجود در استان، اراضی قابل‌کشت لرستان بالغ‌بر ۷۸۳ هزار هکتار هستند و ۲۳ دشت که مرغوب‌ترین و حاصلخیزترین اراضی را شامل می‌شوند از ظرفیت‌های ویژه این استان است؛ بااین‌حال فقط حدود ۱۸۵ هزار هکتار از این اراضی (حدود ۲۳ درصد) به زیر کشت آبی رفته و مابقی به‌صورت دیم کشت می‌شود. درحالی‌که متوسط اراضی آبی کشور ۴۶ درصد است.
لرستان درزمینهٔ طرح‌های توسعه منابع آب دارای عقب‌ماندگی ریشه‌ای و تاریخی است
رضا میرزایی مدیر عامل شرکت آب منطقه ای لرستان در گفت و گو با مهر با اشاره به وضعیت روان آب‌های لرستان بیان داشت: در استان ۳۰ رودخانه دائمی وجود دارد که بر اساس آمار ایستگاه‌های آب‌سنجی، رودخانه‌های حوزه کرخه استان بین یک تا ۹۶ درصد کاهش آب بلندمدت دارند و در حوزه دز نیز میانگین روان آب‌های استان نسبت به آمار بلندمدت حدود ۴۶ درصد کاهش‌یافته است.
وی با اشاره به نحوه تخصیص آب استان تصریح کرد: لرستان درزمینهٔ طرح‌های توسعه منابع آب دارای عقب‌ماندگی ریشه‌ای و تاریخی است و قبل از انقلاب هیچ‌گونه طرح توسعه آب مانند سدسازی، شبکه‌سازی، شبکه ایستگاه پمپاژ و حتی یک کانال آب‌رسانی نداشتیم و بعد از انقلاب و جنگ تحمیلی نیز طرح‌های توسعه آب لرستان تعطیل بود و نتوانستیم عقب‌ماندگی‌ها را جبران کنیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان بابیان اینکه لرستان درگذشته زیر نظر شرکت آب منطقه‌ای غرب بود و اختیار تام از خود برای اجرای این‌گونه طرح‌ها را نداشت، افزود: شرکت آب منطقه‌ای لرستان از سال ۸۵ استقلال پیدا کرد و در سال‌های ابتدایی هیچ‌گونه طرح مطالعاتی نداشتیم تا بتوانیم اعتبار بگیریم.
میرزایی بابیان اینکه ۱۰ سد، شبکه‌های آن‌ها و همچنین ایستگاه‌های پمپاژ آن‌ها از دهه ۸۰ آغاز شدند و اکثراً از پیشرفت خوبی برخوردار هستند، افزود: تخصیص آب حوزه کرخه نشین استان حدود هزار و ۱۰۰ میلیون مترمکعب است و در حوزه دز نیز ۳۵۰ میلیون مترمکعب تخصیص آب‌داریم و درمجموع حدود یک میلیارد و ۴۵۰ میلیون مترمکعب میزان تخصیص آب استان است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان بابیان اینکه کل حجم روان آب‌های لرستان در میانگین بلندمدت دو حوزه کرخه و دز حدود هشت میلیارد مترمکعب است، گفت: برخی سال‌ها این میزان ۱۰ میلیارد مترمکعب و در برخی سال‌ها ممکن بوده که بین دو تا سه میلیارد مترمکعب باشد.
لرستان از غافله سدسازی جامانده است
میرزایی در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه لرستان در حوزه سدسازی جامانده است، گفت: کشور ایران با بحران آب مواجه شده و گرفتن تخصیص آب و اعتبار کار بسیار سختی است.
وی بابیان اینکه در حوزه طرح‌های توسعه یک مشکل وجود دارد و آن این بوده که برای طرح‌های سدسازی که در سال‌های گذشته شروع‌شده و در دست‌ساخت هستند، نتوانسته‌اند تخصیص آب بگیرند، گفت: در این راستا از ظرفیت استاندار و نمایندگان استفاده می‌کنیم و به جد پیگیر تخصیص سال‌های گذشته هستیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان همچنین بابیان اینکه ۲۴ تا ۲۵ درصد از اراضی کشاورزی لرستان آبی است و در این حوزه نیز نسبت به سایر استان‌ها عقب هستیم، گفت: ۱۰ طرح سدسازی در استان وجود دارد که شش مورد از آن‌ها به بهره‌برداری رسیده اما هنوز شبکه‌های آن‌ها آماده نیست و مابقی سدها در دست‌ساخت هستند.
احداث ۱۰ هزار هکتار باغ در لرستان معطل تخصیص آب است
عبدالرضا بازدار رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان هم به مهر گفت: ۳ سال پیش تفاهم‌نامه‌ای با قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء برای احیای اراضی کشاورزی و اجرای پروژه‌های زیر بخش‌های کشاورزی و فعالیت‌های باغبانی در استان منعقد شد.
در سد سیمره، ۱۵۰۰ هکتار اراضی برای فعالیت‌های باغبانی پیش‌بینی‌شده که تخصیص آب ندارندوی بابیان اینکه متأسفانه هنوز تأمین آب این اراضی کشاورزی انجام‌نشده است، تصریح کرد: به‌طور مثال در سد سیمره، ۱۵۰۰ هکتار اراضی برای فعالیت‌های باغبانی پیش‌بینی‌شده که تخصیص آب ندارند و این پروژه معطل‌مانده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان خاطرنشان کرد: درمجموع اجرای ۱۰ هزار هکتار باغات پیش‌بینی‌شده که هنوز برای تخصیص آب آن‌ها به نتیجه‌ای نرسیده‌ایم.
لرستان مورد بی‌توجهی وزرای نیرو قرارگرفته است
محمدرضا ملکشاهی راد نماینده مردم خرم‌آباد و دوره چگنی نیز در سخنانی با تأکید بر اینکه حوضه آبریز کرخه بسیار مهم است، اظهار داشت: مسئله آب در سرنوشت و زندگی مردم بسیار تأثیرگذار است چراکه ما امروز نیاز به تولید، اشتغال پایدار و سرمایه‌گذاری در حوزه کشاورزی داریم.
وی بابیان اینکه در گذشته و حتی حال استان لرستان مورد بی‌توجهی وزرای نیرو قرارگرفته است، عنوان کرد: وزرا در تخصیص آب به لرستان که سرچشمه آن از این استان بوده خساست به خرج داده‌اند.
۴۶ درصد زمین‌های کشاورزی در کشور آبی بوده اما این عدد در لرستان بین ۲۳ تا ۲۵ درصد است
نماینده مردم خرم‌آباد و دوره چگنی در مجلس شورای اسلامی بابیان اینکه ۴۶ درصد زمین‌های کشاورزی در کشور آبی است، ادامه داد: این در حالی است که این عدد در لرستان بین ۲۳ تا ۲۵ درصد است.
ملکشاهی راد با تأکید بر اینکه لرستان به تولید و اشتغال در بخش کشاورزی نیاز دارد، تأکید کرد: در این راستا اولویت اول ما مبارزه با این مسئله بوده تا وزیر نیرو، کابینه دولت و رئیس‌جمهور را قانع کنیم که مردم لرستان به تخصیص آب نیاز دارند چراکه ادامه زندگی آن‌ها به آب بستگی دارد و باید سهم مردم بر اساس تخصیص مدنظر باشد.
وی بابیان اینکه ما در لرستان سالانه به سه میلیارد مترمکعب آب نیاز داریم، گفت: این در حالی است که در حال حاضر سهم آب استان بالغ‌بر یک میلیارد مترمکعب است.
تخصیص آب با آنچه ما نیاز داریم فاصله زیادی دارد
نماینده مردم خرم‌آباد و دوره چگنی در مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه در حال حاضر در تخصیص آب با آنچه ما نیاز داریم فاصله زیادی داریم گفت: دولت اگر مدعی بوده که توسعه لرستان را در دستور کار قرار داده این امر را نشان بدهد و تخصیص آب لرستان را دو برابر کند.
ملکشاهی راد با تأکید بر اینکه این اقدام باید از سوی دولت عملیاتی شود گفت: مجمع نمایندگان استان و همچنین استاندار لرستان مصر بر این موضوع هستند چراکه کلید حل معمای مشکلات لرستان را مسئله تخصیص آب می‌دانیم.
بااینکه استان لرستان تولیدکننده آب است اما در خصوص مهار آب و بهره‌گیری از این ظرفیت اقدامات مناسبی انجام‌نشدهاستاندار لرستان هم ضمن تأکید بر ظرفیت‌های لرستان در حوزه آب گفت: متوسط بارندگی‌های استان ۵۵۰ میلی‌متر است و ۱۴ میلیارد مترمکعب رواناب در این استان وجود دارد که ۹ میلیارد مترمکعب از آن تولیدی استان است ولی در بهره‌وری از این ظرفیت به‌ویژه در حوزه زیرساختی ضعیف هستیم که انتظار می‌رود در این حوزه نیز سرمایه‌گذاران ورود پیدا کنند.
سید موسی خادمی افزود: بااینکه این استان تولیدکننده آب است اما در خصوص مهار آب و بهره‌گیری از این ظرفیت اقدامات مناسبی انجام‌نشده و ازآنجایی‌که نوع سرمایه‌گذاری در این حوزه، حالت انقباضی دارد، استان لرستان از این نظر دچار مشکل است.
استاندار لرستان ادامه داد: در کل کشور میانگین اراضی آبی ۴۶ درصد است ولی در لرستان که تولیدکننده آب است این نرخ ۲۳ درصد است که نشان می‌دهد در این زمینه اقدامات مناسب و زیرساختی انجام‌نشده است.
بنابراین گزارش، وضعیت خروج میلیاردها مترمکعب از استان لرستان در حالی است که عدم مهار آب‌ها در استان لرستان موجب چالش جدی در حوزه صنعت، کشاورزی و آب شرب در یکی از پرآب‌ترین استان‌های کشور شده است.
هم‌اکنون صدها روستای لرستان همچنان از نعمت آب شرب محروم هستند و بیش از ۷۵ درصد اراضی کشاورزی این استان پرآب در کمال ناباوری دیم است تا هرساله خشک‌سالی معیشت مردم این دیار را قربانی کند./مهر