در دنیای کنونی دانش و فعالیت دانش‌محور بعنوان مزیت رقابتی اقتصادهای دنیا تبدیل شده، دانش بعنوان یک کالای عمومی بدون کاهش و استهلاک می‌باشد و اقتصاد دانش بنیان اقتصاد کمیابی منابع نیست بلکه اقتصاد فراوانی منابع بوده و این کالا برخلاف سایر منابع با مصرف بیشتر در واقع رشد می‌کند.

در مکاتب اقتصادی معمولاً نهاده‌های تولید و عوامل فیزیکی مهمترین متغیرهای مدل رشد اقتصادی محسوب می‌شوند در حالیکه اقتصاد دانش بنیان بر مبنای تولید، توزیع متوازن و مصرف موثر دانش و فناوری شکل گرفته است.

از آنجاکه بهره‌وری عوامل تولید اصلاح الگوی توزیع درآمد و بهبود محیط‌زیست مهمترین عوامل موثر در نرخ رشد، تولید، اشتغال و به عبارتی توسعه پایدار هستند، لذا رسیدن به توسعه پایدار با اقتصاد دانش‌بنیان میسر است.

البته نباید اقتصاد دانش‌بنیان را فقط در تولید دانش و انجام آموزش و پژوهش محدود نمود بلکه استفاده مؤثر دانش در تولیدات را همواره بایستی مدنظر قرار داد.

لذا باید دانش بعنوان یک منبع فناناپذیر بعنوان یکی از نهاده‌های تولید در اختیار بنگاه‌های اقتصادی قرار گیرد و با مشارکت در فعالیت‌های تولیدی و خدماتی باعث ایجاد ارزش افزوده تولید و خدمات و افزایش رقابت گردد، بدیهی است زایده این امر، کاهش فقر و افزایش رفاه اجتماعی و عدالت اجتماعی و ارتقاء روند توسعه پایدار خواهد بود.

بر خلاف اقتصادهای معمول که نشانه‌های آن زیرساخت‌ها، صنعت و منابع طبیعی هستند، در اقتصاد دانش‌بنیان ایده‌ها بعنوان ارزش و شاخص و نشانه بارز این نوع اقتصاد بوده و درجه دانش‌پایگی اقتصاد رابطه مستقیمی با مؤلفه‌های مؤثر در سطح توسعه یافتگی یعنی تولید سرانه، توزیع درآمد و کیفیت محیط زیست دارد.

بنابراین برای دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان باید زیرساخت‌های فناوری اطلاعات تقویت و نتایج تحقیقات و اختراعات تجاری سازی شود و سرمایه‌گذاری در آموزش و تحقیقات افزایش یابد.

اما در خصوص اقتصاد دانش بنیان و سیاست اقتصادی جاری کشور ما باید عنوان کرد که تاکنون سیاست‌های گوناگونی در زمینه اقتصادی در کشور ابلاغ شده، سیاست‌هایی نظیر سیاست تولید ملی، سیاست اصل ۴۴، سیاست امنیت سرمایه‌گذاری و .. اخیراً سیاست اقتصاد مقاومتی بعنوان یک الگوی بومی و علمی که برآمده از فرهنگ انقلاب اسلامی بوده از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده است.

نظریه اقتصاد مقاومتی مفهوم جدیدی در علم اقتصاد است که در هیچ یک از مکاتب اقتصادی دنیا وجود ندارد، از آنجا که الگوهای اقتصادی شناخته شده دنیا برای پیشرفت همه‌جانبه اقتصاد ما خصوصاً در دهه اخیر با تشدید تحریم‌ها مناسب نبوده، لذا الگوی اسلامی_ ایرانی پیشرفت شکل بدیعی از الگوهای متداول برای پیشرفت همه‌جانبه اقتصاد و منطبق بر شرایط جامعه اسلامی کشور ما طراحی و ابلاغ شده است.

در الگوی اقتصاد مقاومتی تمرکز بر روی استفاده بهینه و دانش‌محور از منابع بوده، در واقع اقتصاد مقاومتی برنامه‌ریزی مدون علمی و ارائه راهکار منطبق با دانش روز برای تولید ملی و نیل به رشد اقتصادی است.

اقتصاد مقاومتی با ریاضت اقتصادی که گریبانگیر چند کشور اروپایی شده بسیار متفاوت است، ریاضت اقتصادی با کمبود منابع تولید مواجه بوده،  در صورتیکه در اقتصاد مقاومتی منابع وجود دارد و بر روی استفاده بهینه از منابع بر اساس دانش و بهره‌وری تأکید می گردد.

رهبر معظم انقلاب در تبیین اقتصاد مقاومتی بیان فرمودند « اقتصاد مقاومتی معنایش این است که ما یک اقتصاد داشته باشیم که هم روند رو به رشد اقتصادی در کشور محفوظ بماند هم آسیب‌پذیری‌اش کاهش یابد» دولتی بودن اقتصاد، وابستگی به نفت، عدم مدیریت مصرف، بهره‌وری پائین عوامل تولید و استفاده نامناسب و ناکارا از منابع، پایین بودن میزان خلاقیت و نوآوری و ضعف فناوری بنگاه‌ها، از مهمترین موارد آسیب‌پذیری در اقتصاد ما هستند.

بنابراین چنانچه بخواهیم روند رو به رشد اقتصادی در کشور را حفظ کنیم باید بر مبنای اقتصاد مقاومتی و بر محور دانش نظام‌ها و فرآیندهای اقتصادی را اصلاح و پیاده‌سازی نمائیم در این صورت راه نجات اقتصاد برای دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز استفاده از الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت با مدل اقتصاد مقاومتی و بر مبنای دانش و فناوری خواهد بود.

منبع: دوهفته نامه تمدن مرکزی

یادداشت از بختیار رازانی
مدیر عامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان لرستان