به گزارش وارک نیوز، شاید قصه‌های زیادی از وجود غارهای شگفت‌انگیز و بزرگ در سراسر کشور شنیده باشید، اما بسیاری از کارشناسان معتقدند لرستان را باید به دلیل وجود بیش از ۲۵۰ پناهگاه صخره‌ای و غار سرزمین ناشناخته‌ها دانست.

شاید کمتر فردی قصه پر از رمزآلود غار زرین‌آباد زاغه خرم‌آباد را شنیده باشد، غاری که همچنان نه تنها از منظر مردم بلکه حتی مسئولان نیز دور مانده است.

کارشناسان و مردم محلی از وجود غار بسیار بزرگی در حوالی روستای زرین‌آباد زاغه خبر می‌دهند که هنوز هم با وجود اینکه مطالعاتی برای شناسایی و استفاده از این ظرفیت صورت گرفته ناشناخته باقی مانده است.

نظرات کارشناسان حوزه منابع آب نشان می‌دهد غار بزرگی در زرین‌آباد زاغه به نام محلی غار گاومیر وجود دارد که بسیاری بر این عقیده‌اند که این غار بسیار بزرگ بوده و می تواند به یکی از پتانسیل های بسیار ویژه گردشگری لرستان تبدیل شود.

باوجود اقدامات صورت گرفته هنوز هم مطالعات بر روی غار زرین‌آباد زاغه به دلیل کمبود اعتبارات پس ازگذشت چندین سال به اتمام نرسیده و نتوانسته‌ایم شرایط را برای استفاده از این ظرفیت بسیار ویژه مهیا کنبم.

حال باید دید مدیریت ارشد استان شرایطی را به وجود خواهد آورد که غار زرین‌آباد به جایگاه اصلی خود برسد و بتوان از این ظرفیت به خوبی استفاده کرد؟

چرا نباید فرصت لازم را برای تکمیل مطالعات غار زرین‌آباد داد،  اگر چنین ظرفیتی در سایر استان‌ها بود بازهم شاهد کم‌توجهی مسئولان نسبت به آن بودیم؟

آری برای پیشرفت لرستان باید بتوان از ظرفیت‌هایمان به خوبی استفاده کنیم امید می‌رود بار دیگر مطالعات تکمیلی برای مشخص شدن زوایای پنهان غار زرین‌آباد با حمایت مسئولان از سر گرفته شود.

چگونگی تشکیل غارها

یک کارشناس زمین‌شناسی و آب‌های زیرزمینی در گفت‌وگو با تمدن، بیان کرد: لرستان و منطقه غرب کشور به دلیل اینکه در سلسله جبال زاگرس واقع شده‌اند دارای تشکیلات مختلفی از نظر زمین‌شناسی هستند.

سید عبدالوهاب شماسی ادامه داد: تشکیلات آهکی معمولاً در منطقه زاگرس خودنمایی می‌کنند که این تشکیلات دارای پتانسیل لازم برای تشکیل غارهایی با ظرفیت گردشگری هستند.

وی رسوب‌گذاری‌ها و تشکیلاتی که به صورت کوه در کل زاگرس دیده می‌شوند به ترتیب طی میلیون‌ها سال انجام شده است، افزود: در دوران سوم زمین‌شناسی این رسوبات طی یک عمل کوه‌زایی از دریا بیرون آمده و در حین بالا آمدن براثر فشارهای تکتونیکی در این تشکیلات شکستگی ایجاد شده و به دلیل ادامه یافتن آن‌ها توسعه پیدا کرده و همچنان این عمل ادامه دارد و همزمان با این اقدامات ریزش‌های جوی نیز وجود داشته است.

این کارشناس زمین‌شناسی و آب‌های زیرزمینی اظهار داشت: ریزش‌های جوی از جنس آب بوده و در هوا نیز گاز کربونیک موجود است و سنگ‌ها از جنس کربنات کلسیم بوده و ضمن عمل تکتونیکی و شکستگی که ایجاد می‌شود، آب باران با فشار به آهک‌ها خورده و باعث انحلال آن‌ها شده و به تدریج به دلیل اتفاق افتادن این عمل حفره‌هایی ایجاد می‌شوند.

شماسی گفت: این حفرات طی میلیون‌ها سال به هم وصل شده و هر ساله جریان‌ها و مخازنی را درون غارها ایجاد می‌کند و هر جا که شکستگی وجود داشته باشد این آب به صورت چشمه بیرون می‌زند، بنابراین الزاماً نباید در مکان ویژه و خاصی به دنبال غار بگردیم.

وی با بیان اینکه در هر جایی که آهک موجود است حفره، درزه و شکاف وجود دارد، افزود: غارهایی که شناسایی می‌شوند بالای سطح آب زیرزمینی و یا هم‌تراز و یا زیر سطح آب‌های زیرزمینی قرار دارند که معمولاً غارهایی که مدخلشان به سفره‌های آب‌های زیرزمینی متصل می‌شود از نظر توریستی جذاب هستند.

چگونگی پیدا کردن غار زرین‌آباد

این کارشناس در ادامه با اشاره به غار شگفت انگیز زرین‌آباد زاغه، گفت: اولین بار در سال ۷۹ گزارشی توسط ایرج دالوند مدیر وقت آب و فاضلاب روستایی استان مبنی بر وجود یک چشمه در روستای زرین‌آباد داده شد و برای مطالعه آب به آنجا مراجعه کردیم.

شماسی عنوان کرد: مردم می‌گفتند یک چشمه کوره به اسم گاو میر در منطقه وجود دارد و معتقد بودند که حتی گاو هم در این چشمه غرق و ناپدید می گردد.

وی ادامه داد: با نگاه اولیه دقیقاً احساس شد که اینجا مدخل بزرگی است که می‌تواند به یک کارست”غار” اولیه وصل شود و مطالعه این منطقه جذاب بود چرا که ۷ ماه از سال ۲ مترمکعب در ثانیه آب از آن با فشار بسیار زیاد خارج می‌شد که نشان می‌داد که جریان آب گسترده و طولانی است.

آغاز مطالعات بر روی غار گاومیر در سال ۸۶

این کارشناس زمین‌شناسی و آب‌های زیرزمینی در ادامه با اشاره به اینکه پروژه تحقیقاتی بررسی غار زرین‌آباد نهایتاً در سال ۸۶ شروع شد، افزود: مطالعات اولیه زمین‌شناسی و غارشناسی بر روی غار زرین‌آباد انجام شد و مدخل را در فصلی که سطح آب زیرزمینی پایین بود باز کردیم.

شماسی بیان کرد: ۷۵ متر از غار را با کمک کوهنوردان پیمایش کردیم، اما نتوانستیم بیشتر از آن پیش رویم چرا که به یک فضای پر آب یا همان دالان برخورد کردیم که در آن ماهی و مار وجود داشت، که منشأ آن مربوط به زمانی است که آب جاری شد و به رودخانه وصل می‌شود ماهی ها و سایر موجودات عکس شنا می‌کنند و به داخل غار می روند.

وی گفت: شبکه‌ای از حفرات و دالان‌ها در این غار شناسایی شده‌اند، اما این شبکه باید به آهک‌ها وصل شود چرا که در آهک‌ها حفره‌های عمودی بسیار وسیعی بود و در این غار راهروهای خیلی بزرگی وجود داشت.

این کارشناس بیان کرد: خوشبختانه مدخل ورودی در این غار وجود دارد و اگر چنانچه آب منطقه‌ای به نتایج مورد نیاز برسد باید کانال انحرافی احداث شود تا قبل از اینکه آب به مدخل برسد از طریق این کانال خارج و مدخل باز بماند.

شماسی ادامه داد: خروجی ما در خصوص زرین‌آباد این است که بستر توسعه در این غار وجود داشته و آماده استفاده در زمینه گردشگری است.

وی عنوان کرد: مطالعات بر روی غار زرین‌آباد ۴۰ تا ۵۰ درصد پیشرفت داشته، اما باید مطالعات تکمیلی این مجموعه صورت گیرد و پس از آن می‌توان چگونگی بهره‌برداری از غار را اعلام کرد به خصوص این که سد ایوشان نیز در منطقه مذکور قرار دارد.

وسعت زیاد غار زرین‌آباد

این کارشناس زمین‌شناسی و آب‌های زیرزمینی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه غار زرین‌آباد می‌تواند ظرفیت بزرگی برای لرستان باشد، اظهار داشت: ظاهراً قضیه و شواهدی که از نظر زمین‌شناسی وجود دارد نشان می‌دهد که این غار بسیار بزرگ بوده اما باید مطالعات تکمیلی انجام شود تا بتوان از نظر علمی ظرفیت‌های این غار را تعیین کرد.

شماسی افزود: انتظار می‌رود مدیریت ارشد استان اعتبار خاصی برای تکمیل مطالعات غار زرین‌آباد زاغه در نظر گیرد.

وی در ادامه با اشاره به وضعیت سفیدکوه خرم‌آباد، عنوان کرد: سفیدکوه نیز تمام شرایط را برای داشتن غار داراست و وجود این همه سراب و چشمه و حفاری بیش از ۳۰ تا ۴۰ حلقه چاه در درون آن و حتی اطرافش نشان می‌دهد که غار سفیدکوه وجود دارد و تنها به دنبال مدخلش هستیم.

موقعیت مکانی ویژه غار زرین‌آباد

یک کارشناس ارشد زمین‌شناسی نیز در گفت‌وگو با تمدن، بیان کرد: روستای زرین‌آباد در ۴۰ کیلومتری شرق خرم‌آباد و غار گاو میر در ۳ کیلومتری غرب سد ایوشان قرار داشته و این غار یک دهانه‌ای دارد که ورودی آن پایین‌تر از سطح زمین بوده و زمانی که سطح آب در این غار بالا می‌آید سرریز شده و هنگام پایین آمدن سطح آب دهانه غار مشخص می‌شود.

بهروز ابراهیمی ادامه داد: غار زرین‌آباد از نوع غارهای کارستی بوده که باید مسیر اصلی تأمین آب آن را پیدا کرد، در ذخایر کارستی آب جریان پیدا و توسعه‌یافته و یک خروجی پیدا می‌کند.

وی با بیان اینکه کارست “غار” یک معبر آب بوده و نباید به چشم ذخیره آب به آن نگاه کرد، افزود: کارست‌ها آب را با تأخیر خارج می‌کنند و این تأخیر بسیار با ارزش است.

این کارشناس ارشد زمین‌شناسی عنوان کرد: در همان ابتدا قرار بر این شد مطالعاتی در مورد غار زرین‌آباد صورت گیرد تا بتوان اطلاعات دقیقی به دست آورد.

ابراهیمی بیان کرد: تاکنون مطالعات بسیار زیادی در مورد این غار انجام شده تا بتوان به صورت دقیق اطلاعاتی همچون ابعاد دالان‌های غار را تعیین، دریافت توسعه در چه حدی بوده و آیا دالان‌ها باهمدیگر اتصال دارند و مسیر آبی آن را مشخص کرد، به همین دلیل باید روش‌های مختلف باهم تلفیق شوند تا اطلاعات دقیق را به دست آورد.

لزوم تکمیل مطالعات غار زرین‌آباد

وی ادامه داد: این غار در نزدیکی جاده سراسری قرار داشته به نحوی که فاصله آن تا جاده زاغه ۹ کیلومتر بوده و نزدیک به سد ایوشان است و اگر اهداف و مطالعات این غار انجام و به پایان برسند می‌توان این مجموعه را به یک قطب بسیار ویژه برای حوزه گردشگری استان تبدیل کرد.

این کارشناس ارشد زمین‌شناسی گفت: متأسفانه مشکل اینجاست که حتی در زمانی که آب به پایین‌ترین سطح خودش می‌رسد هنگام وارد شدن به غار، آب از یک سطح خاصی دیگر پایین‌تر نمی‌رود.

ابراهیمی در ادامه با اشاره به اینکه به همین دلیل قرار بر این شد اطراف این غار مطالعات ژئوفیزیک انجام شود، افزود: تا بر اساس این مطالعات بتوان نشان داد که گسترش غار به کدامین سمت است و مطالعات گذشته انجام شده در محدوده غار به چهار روش ژئوفیزیکی صورت گرفته است.

این کارشناس ارشد بیان کرد: در این غار دالان‌های لانه‌زنبوری وجود دارد که کنار هم قرار گرفته‌اند که از زیر به هم متصل هستند، اکنون برای ورود از یک دالان به دالان بعدی باید از درون آب عبور کرد تاکنون مطالعات ژئوفیزیک مسیرها و دالان‌ها را مشخص کرده و چناچه ‌بخواهیم از دالان‌ها استفاده کنیم باید آن‌ها را به هم متصل کنیم.

وی ادامه داد: با این وجود مطالعات نشان می‌دهند مدخل ورودی کنونی خروجی اصلی غار نیست که این مدخل در تشکلات سازند کنگلومرایی( مجموعه‌ای از قلوه‌سنگ‌ها با ابعاد متفاوت که توسط یک زمینه سیلیسی به هم متصل شده‌اند) و اگر مطالعات ژئوفیزیک را گسترش دهیم می‌توانیم به تشکیلات اصلی آهکی که شاخه‌های اصلی غار را تشکیل می‌دهند (متصل به کنگلومرا) دست‌یافت که در آن دالان‌ها، راهروها و یا گذرگاه‌ها و تالارها وجود دارند که به صورت طبیعی به هم وصل بوده و سطح تراز آب پایین است.

ابراهیمی در ادامه با اشاره به اینکه در کدهای ارتفاعی بالاتر سطح تراز آب پایین‌تر است، افزود: در این کد ارتفاعی دالان‌ها به صورت طبیعی به هم متصل بوده و طبیعتاً می‌توان با قایق از آنها عبور کرد.

این مسئول بیان کرد: متأسفانه از این مرحله به بعد به دلیل مسائل مالی عملیات مطالعه که به نتایج بسیار خوبی نیز رسیده بود متوقف شد.

ظرفیت بسیار ویژه غار زرین‌آباد برای جذب گردشگر در صورت تکمیل مطالعات

این کارشناس ارشد افزود: با توجه به نزدیکی غار زرین‌آباد به سد ایوشان می‌توان این دو مجموعه را به عنوان یک پکیج گردشگری تعریف کرد تا بتوان از محل اعتبارات آن اقداماتی در جهت تکمیل مطالعات این غار انجام داد، با این وجود به اتمام رسیدن مطالعات غار زرین‌آباد در گرو حمایت مسئولان ارشد استان است.

وی گفت: نهایتاً می‌توان ظرف مدت‌زمان یک سال مطالعات ژئوفیزیک و بعد از آن یک سال مطالعات ژئوتکنیک غار را انجام داد، البته مطالعات ژئوفیزیک نشان می‌دهد که پتانسیل لازم در غار زرین‌آباد وجود دارد.

ابراهیمی افزود: امیدواریم با تأمین اعتبار مورد نیاز شرایط برای تکمیل مطالعات غار زرین‌آباد مهیا شود تا بتوان در آینده نه چندان دور از این ظرفیت به خوبی استفاده کرد.

گزارش از علی عبداله زاده

این مطلب در تاریخ ۲۴ آبانماه در دوهفته نامه تمدن مرکزی به چاپ رسیده است.