ناگفته‌هایی از جنس بلوط
ناگفته‌هایی از جنس بلوط
جنگل‌های زاگرس به عنوان ریه‌ها ایران به شمار می‌روند و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان نابودی آن‌ها موجب تأثیر منفی جدی بر آب‌وهوای منطقه خواهد گذاشت.
متأسفانه در سالیان گذشته شاهد تخریب بخش‌هایی از جنگل‌های بلوط زاگرس به دلایل و عوامل مختلف بوده‌ایم.
در این بین افراد بسیاری برای حفظ و نگهداری جنگل‌های بلوط زاگرس تلاش کرده‌اند که در بین آن‌ها مظفر افشار یکی از پیشگامان این عرصه بوده است به‌گونه‌ای که تلاش‌های شبانه‌روزی و دلسوزانه این فعال محیط‌زیستی اهل خرم‌آباد در سالیان گذشته موجب شده تا از وی به عنوان پدر بلوط ایران یاد کنند.
به منظور آشنایی بیشتر با پدر بلوط ایران گفت‌وگویی صمیمانه با وی داشتیم و برای اولین بار از وی در مورد مسائلی که شاید تاکنون کمتر از وی شنیده باشد از وی سؤالاتی را مطرح کردیم.،پرسیدیم.
از خودتان بیشتر بگوید؟
نزدیک به ۷۰ سال دارم، اما تا ۵ سال پیش در حوزه پیمانکاری فعالیت کرده و رشته تحصیلی‌ام تکنولوژی معماری بوده است.
چگونه ازدواج کرده‌اید؟
تا دوست داشتن نباشد و تا زمانی که عاشق نشوی موفقیتی نخواهی داشت و حتی در مورد درختان نیز چنین موضوعی وجود دارد.
همسرم توسط با جناقم به بنده معرفی شد و در سن تقریباً سی‌وچندسالگی ازدواج کردم و دلیل دیر ازدواج کردنم این بود که سرپرست خانواده بودم.
فراخوانی که می‌دهیم اکثر خانواده‌ام حضور دارند و خوشحالم که در این حوزه فعالیت می‌کنند.
شغل پدرتان چه بوده است؟
آن زمان و در سال‌های حدود ۱۳۱۵ تنها پزشک بخش چگینی لرستان پدرم بوده و وی اصالتاً تهرانی و مادرم نیز لر هستند و ازدواج این دو داستانی مفصل دارد…
تاکنون چه تعداد بلوط کاشته‌اید؟
سالانه ۴۰ هزار بذر و در منزلم هم۳ هزار نهال بلوط پرورش می‌دهم.
برخی می‌گویند چون آقای افشار دغدغه مالی ندارد وارد این کار شده است، با این سخن موافقید؟
زمانی که حتی بنده از وضعیت مالی خوبی برخوردار نبودم، در آن شرایط بلوط کشت می‌کردم و حداقل در شهر آثار کشت بلوطم مربوط به ۲۵ سال پیش وجود دارد.
زمانی که در تنگ‌دستی نیز بودم بخشی از وقتم را برای کشت بلوط گذاشته‌ام و اعتقاد دارم کسی که وضع مالی خوبی دارد باید وارد حوزه محیط‌زیست شود.
حتی افراد بازنشسته و کارمند جزء در هفته دو ساعت وقت خود را به کشت درخت و حفاظت از محیط‌زیست اختصاص دهند.
طی ۱۲ سال گذشته تمام‌وقتم را برای بلوط و سایر گونه‌های بومی زاگرس گذاشته‌ام و امیدوارم هر کسی که ثروت و دارایی که دارد وقت بگذارد و وارد این عرصه شود.
چطور یک کارمندی که حقوقش یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار تومن بوده برای کمک به حفظ طبیعت اقدام به خرید تجهیزات می‌کند، اما افرادی که بنیه مالی خوبی دارند وارد عرصه نشوند؟
دوست دارم افرادی که بضاعت مالی دارند یا به صورت مستقیم وارد کار شده و اگر هم وقت کافی ندارند اقدام به خرید تجهیزات و امکانات مورد نیاز کنند، حتی این افراد می‌توانند برای کشت درخت اقدام به گرفتن یک یا چند کارگر کنند.
اگر روزانه تا یک سال چهار کارگر داشته باشم تعهد محضری می‌دهم که سینه روبروی شهر در ضلع شرقی بام خرم‌آباد در عرصه تشکل‌های مردم‌نهاد تا دو سال هیچ نقطه غیر سبزی نداشته باشد.
به هیچ عنوان از افراد مختلف در جهت حفاظت از محیط‌زیست پول نگرفته‌ام اما نیرو و ابزار نیاز داریم و امیدواریم افراد به این حوزه ورود پیدا کنند.
زمان بازنشستگی شما فرانرسیده است؟
به هیچ عنوان.
تا جایی که نفس در سینه داشته باشم برای محیط‌زیست ایران و مخصوصاً لرستان فعالیت می‌کنم.
نقش خانواده شما در این حوزه چیست؟
همسرم پابه‌پایم فعالیت می‌کند، اوایل در حدود ۲۸ سال پیش می‌گفت چرا این‌قدر وقت می‌گذاری و میلی نداشت، اما خوشحالم از ۲۰ سال گذشته تاکنون همسرم دوشادوشم کار می‌کند و اکنون به عنوان یکی از فعالان این حوزه است.
دو تا پسر دارم که عروس و پسرانم به ما کمک می‌کنند و خوشحالم همسایه‌هایمان نیز در این امر وارد عمل شده و سطل‌های زباله‌های ما حتی در یک پوشش فضای سبز قرار گرفته‌اند.
به فکر ترک خرم‌آباد نبوده‌اید؟
خرم‌آباد را این‌قدر دوست دارم که حتی زمانی که برای چند روز دور از دیار خرم‌آباد هستم برای برگشتن لحظه‌شماری می‌کنم.
در چند سالی که فعالیت می‌کردید، چه برخوردی دلتان را شکسته است؟
به شکل محترمانه بله مأیوسم کرده‌اند، به عنوان نمونه در ارتباط با محیط‌زیست طرف به گونه‌ای برخورد کرده که گفته بنشین سر جایت و کمتر دنبال این مسائل باش!
با آقای ساکی شهردار سابق خرم‌آباد کار کرده‌اید؟
از نزدیک در خدمت آقای ساکی بودم، این فرد انسان سالم و مدیر شجاعی بود و برخلاف برخی از مدیران کنونی به دنبال کارهای کوتاه‌مدت نبود، اما اکنون این‌چنین روحیه‌ای وجود ندارد.
مدیری که به فکر آینده شهر نبوده و برنامه درازمدتی نداشته باشد به موفقیت نخواهد رسید.
آقای ساکی پس از آنکه از شهرداری خرم‌آباد رفت هیچ‌چیزی حتی قلمش را که شهردار یکی از شهرهای آلمان به وی اعطا کرده بود نیز با خود نبرد، چرا که معتقد بود که این خودنویس متعلق به شهرداری است و مدیران ما نیز باید از این شخصیت بزرگ درس بگیرند.
از نظر پدر بلوط ایران انجمن‌های زیستمحیطی لرستان تا چه حد موفق عمل کرده‌اند؟
در سطح کشور بنا به گفته مسئولان حوزه ترویج و مشارکت منابع طبیعی و محیط‌زیست، انجمن‌های استان لرستان رده‌های اول را در فعالیت زیستمحیطی دارد، کما اینکه در کمتر جایی از ایران می‌بینیم ۴۰ هزار بذر بلوط توسط دانش‌آموزان و دانشجویان کشت شود.
از سوی دیگر شاهد آن بودیم که انجمن‌های زیستمحیطی لرستان بدون هیچ‌گونه چشم‌داشت ریالی ۱۸ هکتار گونه بومی کشت کردند.
از آنجایی که شما از اولین فعالان زیستمحیطی لرستان هستید،در کنار فعالیت در کار انجمن‌ها،شخصاً چه اقداماتی در راستای حفظ محیط‌زیست انجام می‌دهید؟
در حوزه آموزش تاکنون در ۱۱۰ مدرسه استان حضور یافته و آموزش‌های زیستمحیطی لازم را برای دانش‌آموزان داشته‌ام و از طرفی سال گذشته ۷ هزار و ۸۰۰ نفر از خزانه بلوطی که در منزل خود راه‌اندازی کرده‌ام بازدید کرده و آموزش دیدند که ۴ هزار و ۸۰۰ نفر از آن‌ها دانش‌آموز و دانشجو بودند.
درخت بلوط عمری بالغ‌بر ۲ هزار سال داشته و سال اول ۱۰ تا ۱۲ روز یک‌بار، سال دوم ۱۸ روز و سال سوم تابستانش ۳ تا ۴ بار آبیاری نیاز دارد.
اکنون در بام ۱۸ هکتار بدون یک‌ریالی چشم‌داشت توسط انجمن‌های مردمی کاشته شده و بالاتر از ۹۰ تا ۹۵ درصد به مرحله نهال رسیده‌اند و در سطح داخلی و خارجی صدای فعالیت‌های مردمی این دیار طنین‌انداز شده است.
بر اساس مطالعات درخت بلوط در سن ۴۰ تا ۵۰ سالگی به بذر می‌نشیند، جالب است که امسال بلوط ۸ ساله ما به بار نشسته و این اقدامات حاصل دست رنج مردم شهرمان است.
وضعیت کنونی محیط‌زیست را چگونه می‌بینید؟
تنها کاری که می‌توان در حوزه سلامت زمین کرد کشت درخت است، چرا که بر اساس نظریه کارشناسان برگ درختان حدود ۶۰ درصد اکسیژن تولید می‌کند.
اکنون در جهان شاهد کشت درختان برگ‌پهن به دلیل درصد بالای تولید اکسیژن توسط آن‌ها هستیم، خوشبختانه بلوط، گیرچ، گلابی وحشی، پسته کوهی و تاک به عنوان گونه‌های بومی لرستان برگ‌پهن هستند.
ذکر این نکته خالی از لطف نیست که تاک یا همان داغ داغان ریشه در آداب‌ورسوم مردم داشته، در گذشته رسم بر این بوده چون تاک یک چوب مقدسی بوده آن را بر سینه کودکان برای چشم‌زخم نصب می‌کردند.
گلایه از بی توجهی میراث فرهنگی برای ثبت ملی درختان بلوط هزار و ۲۰۰ ساله لرستان
درختان بلوط چند ۱۰۰ ساله نیز در لرستان وجود دارد؟
بله، نه تنها چند صد ساله بلکه در ضلع غربی هشتاد پهلو درخت بلوط هزار و ۲۰۰ ساله وجود دارد که جلسات متعددی با مسئولان استان برگزار شده که بتوان این درختان را ثبت ملی کرد.
در منطقه بسطام درختان بلوط هزارساله و دامنه سفیدکوه هزار و ۱۰۰ ساله داریم که امیدواریم مسئولان دلسوزی داشته و شاهد ثبت ملی این درختان به عنوان آثار ملی و جذب گردشگر باشیم.
نظر پدر بلوط در مورد عملکرد ادارات لرستان:
محیط‌زیست مشروط شد
شهرداری در هاله‌ای از ابهام
منابع طبیعی با ارفاق قبول شد
چه نمره‌ای به مسئولان در حوزه مقابله با آتش‌سوزی‌ها می‌دهید؟
حقیقت این است که در عمل در حوزه محیط‌زیست لرستان به محیط بانان نمره ۱۵ داده، اما به مدیریت اداره نمره ۲٫۵ می‌دهم.
به کارکنان منابع طبیعی نمره ۱۷ داده، اما به مدیریت آن ۱۱ می‌دهم.
در مورد ضرورت توجه به بام خرم‌آباد توضیح دهید؟
کل بام ۲ هزار هکتار بوده و بنیان‌گذار آن دهمرده استاندار سابق لرستان بود که از این میزان اکنون ۷۰۰ هکتار درخت کشت شده داریم.
بودجه‌ای در حدود دو میلیارد تومان تا ۱۳ سال آقای دهمرده برای نگهداری، حفاظت و توسعه آن از اعتبارات ملی جذب کرد.
متأسفانه در سال‌های گذشته شاهد بی‌توجهی مسئول به بام هستیم، اکنون پیمانکار بام ۷۰۰ میلیون تومان از دولت طلب دارد، به مدیر ارشد اسبق استان نامه نوشتیم که وضعیت بام مناسب نیست و بودجه این بام کجا می‌رود؟ که پاسخی از طرف وی داده نشد.
آیا بام توجیه اقتصادی ندارد؟
هر کسی که می‌گوید بام توجیه اقتصادی ندارد واقعاً در اشتباه است،
بام دو ورودی و خروجی دارد بر اساس ارزیابی‌های صورت گرفته در سال ۹۴ از ۲۵ اسفندماه تا پایان فرودین ماه ۹۵ هزار و ۴۶۰ ماشین در روز وارد بام شده‌اند که از این تعداد دوسوم پلاک‌ها غیر خرم‌آباد بوده و بسیاری از گردشگران اعلام می‌کردند که به خاطر بام یک روز در خرم‌آباد مانده‌ایم.
همچنین از اول اردیبهشت تا ابتدای مهرماه ۶۴۰ ماشین در روز به بام وارد شده‌اند که نشان می‌دهد که بام باعث رونق اقتصادی شهر خرم‌آباد می‌شود.
به همین دلیل برای افرادی که می‌گویند که بام توجیه اقتصادی ندارد، افسوس می‌خورم.
آیا در سال‌های گذشته به توسعه بام توجهی شد؟
متأسفانه در زمان مدیریت بعد از آقای دهمرده شاهد توسعه بسیار ضعیف بام در حدود ۱۰ هکتار بودیم، چاله‌ها وجود دارند اما به دلیل نبود بودجه توسعه این مجموعه متوقف شده است.
امیدواریم با روی کار آمدن استاندار جدید لرستان شاهد توجه ویژه به بام باشیم چرا که بام یک سرمایه ملی است و باید آن را حفظ کرد.
صحبتتان با افرادی که می‌گویند بام پروژه غیر کارشناسی شده‌ای است، چیست؟
به دوستانی که می‌گویند که هیچ‌گونه کار مشاوره‌ای بر روی بام در زمان احداث انجام نشده، باید گفت که یک فردی ۷۰۰ هکتار درخت کشت کرده که نقش مهمی در حفاظت از محیط‌زیست دارد، آیا این اقدام غیر کارشناسی است؟
گلایه از بازوند به دلیل بی توجهی به بام خرم‌آباد
از آقای بازوند استاندار پیشین استان گلایه دارید؟
از استاندار قبلی این انتظار را داشتیم که بودجه بام را پرداخت کند، که این مهم محقق نشد.
درختان بام خشک شده‌اند؟
به جرت می‌گویم که تلفات درختان بام به شدت پایین است و درختان کاج ۴۰ ساله پارک شریعتی که اکنون از بی‌آبی خشک شده‌اند مربوط به بام نیست که و شهرداری باید در این زمینه به مردم پاسخ دهد.
اینکه گفته می‌شود که درختان بام خشک شده باعث به هدر رفتن زحمات تلاش گران این مجموعه می‌شود.
مهم‌ترین کاری که از مسئولان درخواست داشتید و عمل نکردند چه بود؟
درخواست‌های زیادی در حوزه زیستمحیطی از مسئولان خواستیم که بخش عمده‌ای از آن‌ها عملیاتی نشدند که نمونه بارز آن‌ها را باید ایجاد آتش‌بر، پایگاه‌های اطفا حریق در مرکز بخش‌ها و حمایت از جوامع محلی دانست.
متأسفانه در حوزه منابع طبیعی درصدی انجام گرفت اما در حوزه محیط‌زیست هیچ‌گونه قدمی برداشته نشده است.
مریض ما درختان هستند و باید اورژانسی به داد آن‌ها رسید و تعلل در این حوزه جایز نیست اما گاهی مواقع شاهد کم‌کاری‌هایی هستیم.
از وی می‌پرسم که برخورد مردم با شما چگونه بوده است، با خنده‌ای تلخ می‌گوید، مردم همواره ما را مورد لطف خود قرار داده‌اند، اما آیا حتی یک نگهبان از محیط‌زیست یا منابع طبیعی با وجود اینکه در کوه روبرویشان هستیم، به ما می‌گوید خسته نباشید؟ و به همین دلیل استقبال مردم و مسئولان سایر استان‌ها و شهرها منهای خرم‌آباد بسیار عالی است.
در سایر کشورها نیز اقدامی برای کشت بلوط انجام شده است؟
در سلیمانه نیز به کشت بلوط اقدام کرده‌اند و در یکی از پارک‌های پایتخت کشور پرتغال حتی بخشی برای بلوط‌های لرستان وجود دارد.
تکمیل کمربند سبز خرم‌آباد و ساماندهی خرم رود دو آرزوی پدر بلوط
آرزویتان برای محیط‌زیست چیست؟
تمام‌کارم صرف محیط‌زیست است، آرزویم این است که حداقل کمربند سبز شهرم اجرا شود، چرا که در قبل از انقلاب خرم‌آباد به عنوان یکی از چهار شهری از کشور بوده که طرح کمربند سبز در آن اجرایی شده است.
کمربند سبز خرم‌آباد از سنگ سوراخ شروع شده، شریعتی، انتهای ۶۰ متری و دره گرم و از پشت بازار ادامه پیدا کند که متأسفانه در دهه‌های گذشته شاهد بی‌توجهی به این طرح باشیم.
در صورت تکمیل کمربند سبز مطمئناً شاهد تأثیر بسیار مهم آن بر شهر خرم‌آباد خواهیم بود.
همچنین تجاوز به حریم رودخانه خرم‌آباد به عنوان خیانتی بزرگ به این شهر بوده است.
تا قبل از اینکه کف بخشی از رودخانه خرم‌آباد بتن شده و پارکینگ تبدیل شود، این رودخانه به شعاع ۵۰۰ متر اطراف خود را سه تا ۴ درجه خنک‌تر می‌کرد، اما متأسفانه با بتن کردن بخشی از رودخانه شاهد تخریب خرم رود بودیم.
زورمان به آقای صابری نرسید!!!
واقعیت این است که ما زورمان به آقای صابری استاندار سابق لرستان برای بتن نکردن کف خرم‌آباد نرسید اما نامه‌ها و امضاهایمان موجود است که مخالف این کار بودیم اما وی می‌گفت که این طرح در قم نیز اجرا شده است.
تلاشمان بر این بود در زمان دهمرده طرح بتن کردن رودخانه را متوقف کنیم که این اتفاق افتاد.
چرا باید این اقدام انجام می‌شد، آیا مشابه رودخانه ما زاینده‌رود اصفهآنکه با کم‌آبی مواجه بوده به پارکینگ تبدیل شده است؟
رهبر معظم انقلاب اسلامی تأکیدات ویژه‌ای بر حفظ محیط‌زیست داشته‌اند و اعلام کردند اگر برای احداث حوزه علمیه نیز باید درخت و فضای سبز قطع شود باید از این کار پرهیز شود پس مسئولان چگونه رودخانه خرم‌آباد را به بتن تبدیل کردند؟
نظرتان در مورد بام خاطره‌ها چیست؟
در جلسات احداث بام خاطره‌ها به صورت مستمر حضور دارم و خوشحالیم که این طرح اجرایی شده، البته این طرح نباید باعث تخریب بافت قدیم محله پشت بازار شود.
باید از شهرهای سنتی در حفاظت از بافت قدیم الگو بگیریم اما بام خاطره‌ها بایستی ادامه پیدا کند و در چارچوب طرح مشاور اقدام به احداث فضای سبزمان کنیم.
مدیریت جدید شهری خودش را نشان دهد
ارتباطتان با مجموعه جدید شهرداری خرم‌آباد چگونه است؟
به نظر می‌رسد، مدیریت ضعیفی بر شهرداری حاکم شده که امیدوارم که دیدگاه بنده اشتباه باشد و مدیریت قوی باشد که بتواند مجموعه مدیریت جدید بیشتر و بهتر عمل کند، و این عزیزان آن‌قدر خودشان را نشان دهد که ما اشتباه کنیم.
عملکرد میراث فرهنگی را چگونه می‌بینید؟
تاکنون هیچ‌گونه اقدامی در حوزه مدیریت میراث فرهنگی برای ثبت ملی درختان بلوط چند هزارساله لرستان صورت نگرفته، البته در بدنه کارشناسی این سازمان برخی از افراد واقعاً پا به کار هستند.
تنها سخن مدیریت میراث فرهنگی لرستان این است که می‌گوید بودجه نداریم…
در مورد اهمیت حفظ محیط‌زیست توضیحاتی را ارائه دهید؟
پایه و اساس نجات دادن انسان‌ها سلامت زمین و محیط‌زیست است و اگر سلامت محیط‌زیست را داشته باشیم شاهد کاهش بیماری‌ها نیز هستیم،لذا باید در جهت حفظ زمین و محیط‌زیست گام برداشته و همه با هم دست‌به‌دست هم دهیم تا زمین را از بیماری‌های کنونی نجات دهیم.
سخن آخرتان؟
معتقدم که دوستدار طبیعت و محیط‌زیست بودن هیچ دردی دوا نمی‌کند همه مردم جنگل و محیط‌زیست را دوست دارد و ما باید به دنبال فعال محیط‌زیست هستیم و امیدواریم این نگاه در میان جامعه گسترش پیدا کند.
چرا که اکنون زمین در شرایط نامناسبی قرار دارد و همه ما باید برای حفاظت از این میراث گران‌بها بکوشیم.
منبع: دو هفته نامه تمدن مرکزی